Een open overheid maakt de informatie waarvoor maatschappelijke belangstelling bestaat zo veel mogelijk actief openbaar. Actieve openbaarmaking betekent dat de overheid informatie uit eigen beweging publiceert en voor iedereen vindbaar en bruikbaar maakt. Een burger, journalist of Kamerlid hoeft hier dus niet eerst om te vragen.
| Ga naar open-overheid.nl voor opgeleverde producten en antwoorden op veel gestelde vragen over openbaarmaking. |
Aanleiding voor het project
Het project Openbaarmaking en informatiehuishouding biedt generieke ondersteuning aan rijksorganisaties bij actieve openbaarmaking en openbaarmaking op verzoek. Dit doen we door het uitwerken van definities, begrippen en werkprocessen en de ontwikkeling van hulpmiddelen. Dit moet leiden tot een rijksbrede werkwijze in de informatiehuishouding ter ondersteuning bij meer en structurele openbaarmaking.
De Wet open overheid (Woo), die op 1 mei 2022 in werking is getreden, bevat zowel openbaarmaking uit eigen beweging als openbaarmaking op verzoek. Onder actieve openbaarmaking valt de inspanningsverplichting (zie artikel 3.1) en de openbaarmaking van 17 verplichte informatiecategorieën (zie artikel 3.3). Deze categorieën zijn nog niet verplicht om openbaar te maken; dit gebeurt stapsgewijs per Koninklijk Besluit. Daarnaast kan iedereen een Woo-verzoek indienen bij een bestuursorgaan of een onder een verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan werkzame instelling, dienst of bedrijf (zie artikel 4.1). Naast de Woo worden sinds Prinsjesdag 2022 alle beslisnota’s bij kamerstukken volgens een gestandaardiseerd format actief openbaar gemaakt (beleidslijn). In een beslisnota staan de afwegingen achter een besluit door een minister of staatssecretaris.
Actieve openbaarmaking houdt meer in dan het online publiceren van bestaande informatie. Het maakt deel uit van een verandering naar een meer open en transparante organisatiecultuur. Ook is het een verandering in de manier van werken bij de (rijks-)overheid. RDDI werkt samen met het Programma Open Overheid, departementen en andere bestuursorganen om deze veranderingen richting te geven en te begeleiden. Het Programma Open Overheid van Binnenlandse Zaken (BZK), richt zich hierin op het ‘wat’: een uitleg en interpretatie van de Woo. RDDI richt zich hierbij in het bijzonder op het ‘hoe’ achter actieve openbaarmaking: de techniek en processen. Zo zorgen wij ervoor dat organisaties niet individueel het wiel moeten uitvinden, maar kunnen leren van elkaar. RDDI ontwerpt generieke voorzieningen die rijksorganisaties kunnen gebruiken bij de eigen implementatie van actieve openbaarmaking.
Stand van zaken
Het project Openbaarmaking en informatiehuishouding is samen met het BZK-programma Open Overheid bezig met het uitwerken van 17 informatiecategorieën (zoals convenanten, onderzoeksrapporten en klachtenoordelen) die bestuursorganen op termijn actief openbaar moeten gaan maken (volgens artikel 3.3 in de Woo).
Samen met BZK/Open Overheid en deelnemers uit verschillende organisaties, zoals ministeries, uitvoeringsorganisaties, provincies, waterschappen en gemeenten, hebben werkgroepen plaatsgevonden. Het doel van deze werkgroepen is om definities te verduidelijken en/of om hulpmiddelen te ontwikkelen die bestuursorganen kunnen gebruiken bij het openbaar maken van de betreffende informatiecategorie.
Per informatiecategorie moet een aantal stappen worden gezet om over te kunnen gaan tot verplichtstelling van deze categorie. Deze stappen zijn: (1) startbesluit, (2) onderzoek en voorbereiding, (3) vaststelling werkdefinitie en werkwijze voor aanlevering en (4) ervaring opdoen. Per informatiecategorie is er een werkgroep van praktijkexperts uit verschillende bestuursorganen. Daarnaast wordt het KIA-platform (Kennisnetwerk Informatie en Archief) gebruikt om een bredere groep te consulteren. Na het vaststellen van de werkdefinities begeleidt het project de fase van het ervaring opdoen, met onder andere inloopspreekuren, om zo met praktijkervaring de definities te kunnen verscherpen.
Op open-overheid.nl is per informatiecategorie te vinden wat er al ontwikkeld is.
Deelprojecten
We stimuleren en begeleiden pilots, faciliteren kennisdeling en ontwikkelen en actualiseren generieke producten zoals handreikingen.
- Werkdefinitie formuleren per categorie 3.3 Woo.
- Hulpmiddelen ontwikkelen per categorie 3.3 Woo.
- Fase ervaring opdoen en begeleiden per categorie 3.3 Woo.
- Uitvoeren evaluatie sjabloon beslisnota’s.
- Het actualiseren van de verschillende handreikingen over openbaarmaking die eerder zijn opgeleverd (Woo verzoeken sneller behandelen, Actief openbaar maken doe je zo) en de Generieke werkinstructie beslisnota’s.
- Ondersteuning bieden bij de uitvoering van artikel 3.1 Woo ( de inspanningsverplichting).
Mijlpalen
Resultaten en opgeleverde producten
De handreikingen Actief openbaar maken doe je zo!, Generieke werkinstructie beslisnota’s, en Woo verzoeken sneller behandelen zijn opgeleverd. Deze handreikingen worden regelmatig geactualiseerd met de nieuwste ontwikkelingen.
In oktober 2024 is de vernieuwde versie van de handreiking Actief openbaar maken doe je zo! verschenen, met de verschillende stappen die aan bod komen bij actief openbaar maken en informatie ter ondersteuning bij het actief openbaar maken binnen de 17 verplichte informatiecategorieën. Dit is een werkversie, die nog wordt aangevuld en aangepast aan de wensen van de gebruikers.
De definitieve versie van de handreiking, met een aanvulling over de inspanningsverplichting (Woo artikel 3.1), volgt in Q2 2025. Hierbij verschijnt ook een interactieve versie.
Quickstart 'Schrijven voor openbaarheid'
Eind 2023 is de quickstart 'Schrijven voor openbaarheid' opgeleverd. Een handig hulpmiddel met handige tips en een aantal belangrijke zaken om alert op te zijn, voor iedereen die bij de overheid werkt. Want in principe kunnen alle stukken die worden geschreven openbaar gemaakt worden.
Je kunt de quickstart op verschillende manieren gebruiken:
- Digitale doorklikbare versie: via de online versie kun je doorklikken naar andere websites voor meer informatie.
- Printbare versie: handig om tijdens je werk bij de hand te hebben.
- Drukbare versie in zowel CMYK als RGB: voor als je de quickstart in grotere oplage wilt laten drukken.
- Bewerkbare versie: hierin kun je de quickstart aanpassen op de afspraken die gelden in je eigen organisatie.
Werkdefinities Woo-informatiecategorieën
De Stuurgroep PLOOI heeft in 2023 en 2024 werkdefinities vastgesteld van de informatiecategorieën. Welke precies? Je vind ze op Open-Overheid.nl.
Het vaststellen van de werkdefinities is de eerste stap op weg naar verplichtingstelling.
Procesplaat actieve openbaarmaking informatiecategorie: Woo-verzoeken en -besluiten
Deze procesplaat is een hulpmiddel bij het integreren van actieve openbaarmaking in het behandelproces van Woo-verzoeken. De procesplaat laat zien wat je actief openbaar maakt in welke situatie, en in welke stap van het proces. Gebruik dit hulpmiddel bij het openbaar maken van Woo-verzoeken en -besluiten (de informatiecategorie in artikel 3.3 2i van de Woo).
Nog op te leveren producten
- Hulpmiddelen voor de 17 informatiecategorieën, Q3 en 4, 2024.
- Geactualiseerde handreiking Actief openbaar maken doe je zo, Q4 2024.
- Geactualiseerde werkinstructie beslisnota’s, Q1 2025.
- Geactualiseerde handreiking Woo verzoeken sneller behandelen, Q1 2025.
Bekijk hier de verslagen van Openbaarmaking en informatiehuishouding
Bekijk hier de verslagen van Openbaarmaking en informatiehuishouding
